Manuscript Contents

Reformation devotional literature in Icelandic

Title page (1r):

Handbok
Edur ummhueunar bok pÿnunn-
ar og daudans vors endur-
lausnara Jesu christi skrif-
ud j Donsku af Nelao
palz syne

Romanos IV
Christus Jesus er dainn vegan vor-
ra synda, og up apttur risinn oss
til riettlætingar

1. Translator’s Preface (2r–4r)

Rubric: Hlad og fridur med Lucku og blessun lijfz og salar veitizt ydur af Gude fødur fyrer Jesum Christum vorn Drottenu og endurlausnara.
Incipit: Sa nadarrij Gud og DROTTENN seiger suo (mijn hiarttanz Elsku möder Ragneidur Eggertsdottur) fyrer munn Esaiæ spamanz J LX capitula. Eg vil hugga ydur. Suo sem þa moderin huggar sitt baru.
Explicit: Ad auk þessa bid eg af hiartta Gud allrar nadar og huggunar ad ummvefia ydur A allar med sinne eilijfri hiæsku og myskunsemi fyrir verdleika pijnunnar og daudans Jesu christj vorz DROTTENS og saluhialpara. Amen.
Colophon: fra Øgre 1. Apriliz M. DC. XXIV. ydar modurlegri astsemd undargefinn Are Magnusson

2. Handbók (4v–47v)

Rubric: Þu hinn allra wijsaste, riettlaste heilagasti og mÿskunsamasti Gudz og Mariu son,
Incipit: allra astudligaste herra Jesu christe minn endurlausnare og elskuligi frelsare, Eg þacka þier af ollu mijnu hiarta, af allre minne säl og af ollu mijnu hiartanz hugskota fyrir þijnu micklu hiartanz hormung, Salarinnar angist og sturlun af huerri þu skalfzt og titrader og klagader särgrœtiliga seigiandi. Mijn sal er hrygg allt til daudans.
Explicit: O herra Gud. O þu hiartanz allra kiærasti Jesu christe, lat mig bidia (so sem giordi Joseph) umm þinn heilaga lijkama og sueipa hann Hreinu lijnklædi, og smyria hann med myrru og aloe: þat er med elsku |47v| þacklæti. heidran, lofgiord, vegsemd og bæna akalli ad leggia þig J mitt hiarta suo sem J hreina og nija grøf, og ad Jnsigla hana med þijnum heilaga anda suo eg missi þig þadan alldrei, helldur life, Deyi og uprijsi med þier og upfari J himeniu til ad lifa þar og blijfa hia þier æfinliga.
Colophon: Amen. Drottinn Jesu. Amen og amen

3. Prayers (47v–49r)

Rubric: Ein bæn og þackargiord þeim korz festa Jesu christo til dyrdar fyrer hans heilogu hordu pijnu og bitrann dauda, ad bidia dagliga einkum Langa fria dag.
Incipit: O Jesu christe, sonur lifanda Gudz, endurlausnari og saluhialpari allz mannkynz; þu sem ertt gefinn af Gudi, mier til vijzdomz rettlætiz og helgunar. Eg þacka þier af ollu mijnu hiarta fyrer alla þijna velgiorninga mier audfynda, einkum ad þu a upfylling tijmanz af forþeincktu radi og farsion Gudz ertt kominn
Explicit: Hialpa mier minn trufaste frelsare, ad lijka sinn eg er med þier greptradar fyrer skyrnina J daudann, suo mætta eg eirnin geinga

J endurnijnug lijfdaganna, allt til þez ad ek verd endilega upvacknir
fra daudum a efsta deige, og endurleystur algiorliga J sal og lijfi
og ma sijdan hia þier J eilijfur dyrd byggia og bua æfin-
liga, asamt heilogum einglum: forfedrum, spamonnum
postulum og ollum þijnum utvoldum: og
þig þu sem situr til Gudz hægri handar
yfer ollum himnum J hasæti
Gudz macktar velldiz þar ad
lofa og vegsama oaf-
latanliga Amen

Colophon:

Hialpa HERRA Jesu amen

Physical Description

Support: Parchment
Number of leaves: iv + i + 49 + i
Flyleaves: First 4 front flyleaves: paper, modern (post-1700); fifth front flyleaf: parchment (original). Back flyleaf: parchment (original).
Foliation: 18th century?
Collation:

Flyleaves: fols i–iv (paper)
I: fols i + 1–5 (3 bifolia)
II: fols 5–11 (3 bifolia)
III: fols 12–15 (2 bifolia of very thick parchment)
IV: fols 16–19 (2 bifolia of very thick parchment)
V: fols 20–25 (3 bifolia)
VI: fols 26–29 (2 bifolia)
VII: fols 30–33 (2 bifolia)
VIII: fols 34–39 (3 bifolia)
IX: fols 40–43 (2 bifolia)
X: fols 44–49 (3 bifolia)

Condition: Fair. The parchment is dark, with some leaves being very rough (the grain of hairs can still be felt on some leaves, including the parchment front flyleaf where a patch of hair remains near a split in the skin), dirty (in some cases it is scraping marks that are visible and dirtied with use), or thick, but the text is generally well preserved.
Number of hands: 2
Hand 1: Ari Magnússon (major contribution)
Hand 2: Unknown (possibly Ástríður Jónsdóttir; minor contribution: fol. 1v only).
Decoration: The manuscript has a low level of decoration, mainly comprising initials. There are running titles throughout the main text from fols 5v–48r (vmmhuxun Jesu christi | pijnu og dauda); the first running titles (fols 4v–5r) are instead Handhofn Jesu christi | pijnu og dauda.
Binding: Modern binding.
Additions: Second paper flyleaf, verso: in pencil, “113 A. CXIII.A”
Third paper flyleaf, recto: in pencil, “4483”.
Front flyleaf: top left corner, in pen, “26”, and in pencil, “No. 50”.
Back flyleaf: top left, 18th-century hand, Cons. fol: 49; red “MUS.BRIT.” stamp.
Fol. 1r: reader’s pen trial imitation of original script, under titles, “Christus”.
Fol. 1v: Bequest note:

“Þessa Handbökpijnunnar Daudanna Drottenns Jesu Christi, ä kälfskinn ritud er mier underskrifadre til eignar komenn ad giøf mins sæla og blessada Mödurbrödurs Magnusar sälugar Jönssonar, hvória hiernefnda bök eg nu aptur gief og fæ til fullkomlegrar eignar minne ästkiærre Dötturdötter Holmfride Pälsdötter med þeim fyrermælum og skÿlÿrde, ad hunn läte bökena ecke ürættes gänga. þessu til merkis er mitt underskrifad nafn ad Myrum vid Dyrafiörd. þann 25 Junij. Anno 1718 – Astrÿdur Jónsdötter Med Eigen V:”

Date of origin: 1624
Place of origin: Iceland
Provenance: The manuscript was translated and in 1624 copied by Ari Magnússon for his mother Ragnheiður Eggertsdóttir. It was later owned by the district magistrate Magnús Jónsson (1600–1675), who gave it to his niece Ástríður Jónsdóttir, the first wife of Magnús Jónsson í Vigur. Ástríður gave the book to her granddaughter Holmfríður Pálsdóttir in 1718, one year before her death. Through Holmfríður, who died in 1736, the book passed to her husband Bjarni Halldórsson. Upon Bjarni’s death in 1773 the book was acquired by Ólafur Stephensen on behalf of Sir Joseph Banks, who then gave it to the British Museum at the end of the 18th century. The devotional text must be by the Danish theologian Niels Poulsen Schandorph (1596–1645), who became priest at Copenhagen’s Vor Frue Kirke in 1635, professor of theology at the University of Copenhagen in 1639, and rector of the University from 1644 until his death one year later.

Repository: The British Library, London
Collection: Additional Manuscript (Add.)
Shelfmark: Add. 4883
Previous identifier: No. 120 in Bjarni Halldórsson’s collection
Previous identifier: Vol. 27 in Joseph Banks’s collection
Previous identifier: No. 50
Other catalogue descriptions: British Library